براي هر روز خود يک برنامه منظم داشته باشيد و سعي کنيد که اين برنامه‌ها با توانايي‌هاي شما منطبق باشد. مهم‌ترين مساله اين است که شما با توجه به توانايي‌هاي خود برنامه بنويسيد؛ چرا که اگر در برنامه ‌خود اصل واقع‌گرايي را در نظر نگيريد، ممکن است که اصلاً آن را اجرا نکنيد. از قديم گفته‌اند که سنگ بزرگ، نشانه‌ نزدن است.

پس، بعد از بررسي توانايي‌هاي خود، يک برنامه منطقي و واقع گرايانه تهيه کنيد و خود را حتماً ملزم به اجراي آن کنيد؛ چرا که داشتن برنامه موجب مي‌شود تا شما نسبت به عملکرد خود يک ديد کلي داشته باشيد و از چارچوب درست خارج نشويد و زمان خود را به بهترين شکل ممکن مديريت کنيد. در اين دو هفته تعطيلي، درس‌هايي را که نقاط ضعفتان هستند، در برنامه خودتان بگنجانيد؛ به طوري که اگر قرار باشد بعد از عيد از دروس پايه و پيش‌دانشگاهي آزمون گرفته شود، آمادگي شما در آن دروس بيش از ۷۰ درصد باشد.

تست زدن لازم است و شما براي به دست آوردن سرعت و دقت لازم بايد زياد تست بزنيد؛ اما قبل از تست زدن، لازم است که دانش مورد نياز  را کسب کنيد. بعضي از داوطلبان تصور مي‌کنند که مي‌شود به ياري تست، کسب دانش نيز کرد و مي‌گويند که بعد از تست زدن، پاسخنامه تشريحي  آن را نيز مطالعه مي‌کنند تا اطلاعات لازم را در آن زمينه کسب نمايند.

اين دسته از داوطلبان، هدف را گم کرده‌اند و توجه ندارند که وقتي بعد از هر تست به پاسخ تشريحي آن مراجعه مي‌کنند و به دنبال فراگيري دانشي هستند که تست درباره آن طرح شده است، از ميزان توانمندي خود غافل خواهند شد و متوجه نمي‌شوند که در آن زمينه تا چه حد ضعف دارند؛ چون به عنوان راه فراگيري تست مي‌زنند، نه به عنوان سنجش آنچه فراگرفته‌اند؛ در نتيجه اگر تعداد اشتباهاتشان زياد باشد، نگران نخواهند شد؛ چون تصور مي‌کنند که در عوض درس را فراگرفته‌اند و در آينده نيز مي‌توانند تست‌هاي مشابه را پاسخ دهند.

بايد توجه داشت که شايد از بعضي مباحث، تست طرح نشده باشد و هر سال نيز طراحان سؤال آزمون سراسري تلاش مي‌کنند تا سؤال‌هاي جديدي طرح کنند، و اگر بخواهيم با تست زدن درس را ياد بگيريم، حداقل قادر به پاسخگويي به اين دسته از سؤال‌ها نخواهيم بود؛ البته در بعضي از دروس، تست زدن اهميت بيشتري دارد؛ براي مثال، در مبحث قرابت معنايي درس ادبيات فارسي، تست زدن اهميت بسزايي دارد و داوطلبان بايد، علاوه بر فراگيري کتاب درسي، به تست‌هاي متعددي در اين زمينه پاسخ دهند؛ اما در درس معارف اسلامي، مطالعه کتاب درسي اهميت بيشتري دارد و به کمک تست نمي‌توان بر اين درس مسلط شد.

مطالعه پيش‌دانشگاهي يا پايه ؟ عمومي يا اختصاصي؟ اين پرسش‌‌ها سؤال‌هايي است که براي هر کنکوري در ايام عيد  مطرح مي‌شود. متاسفانه برخي از داوطلبان، مطالعه خود را در اين ايام، محدود به يکي از موارد زير مي‌کنند و براي مثال مي‌گويند: «مي‌خواهم در تعطيلات عيد پايه را ببندم تا خيالم راحت شود» يا «مي‌خواهم در اختصاصي‌ها ضعف‌هايم را رفع کنم؛ چون عمومي ها را بعد از عيد هم مي‌شود خواند.» در حالي که بايد در اين ايام براي همه دروس وقت گذاشت و هيچ درسي را به حال خود رها نکرد؛ چون موفقيت يک داوطلب در گرو مطالعه و پاسخگويي به سؤال‌هاي همه دروس است.

به ياد مي‌آورم که مشاور تحصيلي يکي از مدارس غيرانتفاعي، هميشه در ايام تعطيلات نوروز، درس عربي را کنار مي‌گذاشت و معتقد بود که داوطلبان بايد بعد از تعطيلات نوروز که به کنکور نزديک است، اين درس را در ساعاتي متمادي مطالعه کنند تا در خاطرشان بماند؛ اما بيشتر دانش آموزان که در عيد اين درس را رها کرده بودند، بعد از تعطيلات نوروز نيز  وقت لازم را براي يادگيري اين درس نمي‌گذاشتند، و عده‌اي نيز که به مطالعه درس معارف اسلامي مي‌پرداختند، از ساير دروس که در ايام نوروز مطالعه کرده بودند‌، غافل مي‌شدند و در نهايت اين کار به نفعشان تمام نمي‌شد.

درس‌هايي را که به طور کامل خوانده‌، خلاصه نويسي کرده‌، سر کلاس خوب فهميده، تست‌هايش را زده‌ايد و کاملاً نسبت به آن دروس احساس خوبي داريد، نقطه قوت شما هستند و بايد در اين دوران به مرور آنها بپردازيد تا تثبيت شوند؛ وگرنه خيلي افسوس خواهيد خورد. برخي از درس‌ها را نيز خوانده‌ايد، ولي اصطلاحاً به دلتان نچسبيده است و احساس خوبي نسبت به آنها نداريد. اين درس‌ها را با مرور خلاصه‌ها و يادداشت‌برداري‌ها و مهم‌تر از همه تست زدن،  مثل گروه اول، يک نقطة قوت براي خود قرار دهيد.

اگر مبحثي را خوانده‌ايد، ولي اصلاً ياد نمي‌گيريد و نمي‌فهميد يا چند روز بعد فراموش مي‌کنيد، بهترين کار اين است که در تعطيلات نوروز به بودجه‌بندي سؤالات مراجعه کنيد؛ اگر مبحث مورد نظر  اهميت کمي دارد شايد بتوان آن را حذف کرد، و اگر پر اهميت است، يا وقت بيشتري براي آن مبحث بگذاريد و آن را بهتر بخوانيد و يا آنکه روش مطالعه خود را عوض کنيد؛ چون اگر روشتان درست بود بايد تا حالا جواب مي‌داد، و يا اينکه با دوستان قوي‌تر خود اين مبحث را کار کنيد و با هم رفع اشکال کنيد، و بالاخره در صورتي که استطاعت مالي داريد، از يک دبير خصوصي مجرب بهره ببريد تا  اشکالتان را به صورت فردي بررسي و برطرف کند.

توجه داشته باشيد که سؤال‌هاي آزمون سراسري، تفهيمي است. اين نکته بدان معناست که اگر مي‌خواهيد در آزمون سراسري موفق شويد، بايد به مباحثي که مي‌خوانيد‌، کاملاً مسلّط باشيد. داوطلبي که به صورت سطحي بر همه مباحث مسلّط است، نمي‌تواند به اکثر  قريب به اتفاق سؤال‌ها پاسخ دهد؛ براي مثال، داوطلبان گروه آزمايشي علوم تجربي، اگر در درس رياضي ضعف دارند، مي‌توانند به چند مبحث مهم‌تر بيشتر بپردازند و روي آن سرمايه گذاري کنند؛ مبحثي مثل حد و مشتق که حداقل ۱۱ يا ۱۲ سؤال از ۳۰ سؤال اين درس از آن طرح مي‌شود؛ در حالي که از بعضي مباحث رياضي که دشوار و داراي نکته‌هاي بسياري نيز هست، سؤال چنداني طرح نمي‌شود و گاه هر چند سال يک بار شاهد طرح سؤالي از آن مباحث هستيم؛ يا در درس ادبيات عمومي، مباحث آزمون شامل لغت، تاريخ ادبيات و اعلام، املا، دستور زبان فارسي، آرايه‌هاي ادبي و قرابت معنايي و درک مفهوم و معاني اشعار است. داوطلبي که به درس ادبيات مسلّط نيست، مي‌تواند يک يا دو مبحث را که در آن بيشتر ضعف دارد، کنار بگذارد و به صورت عميق‌تر و دقيق‌تر به ساير مباحث بپردازد.

بعد از چند روز مطالعه، آموخته‌هاي خود را در آزمون‌هاي تستي استاندارد (سؤالات آزمون‌هاي سراسري سال قبل) محک بزنيد تا مطمين شويد که ضعف شما در آن مبحث برطرف شده و اگر هنوز ضعفي باقي مانده است از آن آگاه شويد و در صدد رفع آن برآييد.

 ۷- مسافرت ممنوع !

چند سال پيش، رتبه ۸ کشوري علوم انساني آزمون سراسري مي‌گفت که هفته اول تعطيلات نوروزي را به مسافرت رفتم و بيشتر به استراحت و تفريح پرداختم و در ابتداي هفته دوم، در آزمون آزمايشي يکي از مؤسسه‌ها شرکت کردم. نتيجه وحشتناک بود؛ هيچ وقت رتبه‌اي به اين بدي نياورده بودم. نتيجه اين شد که هفته دوم را «بکوب» درس خواندم و در واقع مسافرت هفته اول از دماغم درآمد !

رتبه ۲ علوم تجربي چند سال پيش نيز در اين زمينه مي‌گفت: در تعطيلات نوروز، چند روز را به مسافرت رفتم و با خودم يکي دو کتاب بردم؛ به اميد آنکه آنها را خواهم خواند؛ اما در عمل، زمان مناسب براي مطالعه مستمر و دقيق پيدا نمي‌کردم و در واقع وقت چنداني را به مطالعه اختصاص نمي‌دادم.

به همين دليل، ما معتقديم که رفتن به مسافرت معنايي ندارد؛ البته اگر واقعاً خسته هستيد و به تغيير محيط و آب و هوا احتياج داريد، چاره‌اي نيست؛ به يک مسافرت کوتاه دو تا سه روزه برويد.

«فقط همين يک برنامه را نگاه مي‌کنم و بعد مي روم سر درسم.» شايد باور نکنيد، اما تمام تعطيلات عيد، اين يک جمله را به خودم گفتم و آخر هم سر درسم نرفتم!

جالب اين است که بي‌مزه‌ترين برنامه‌هاي تلويزيون برايم جذاب شده بود ! انگار مرا با قوي‌ترين چسب موجود‌، محکم روبروي تلويزيون چسبانده بودند و موظف بودم که تمام برنامه‌ها را تماشا کنم؛ برنامه‌هايي که در حالت عادي و وقتي تکليف درسي نداشتم، نيم نگاهي هم به آنها نمي‌انداختم. اگر هم پدر يا مادرم تذکر مي‌دادند، قهر مي‌کردم و مي‌گفتم خودم بزرگ شده‌ام و صلاح کار خودم را مي‌دانم؛ در نتيجه، بهترين دوران مطالعاتي‌ام را به بطالت گذراندم.

براي همين، به داوطلبان پيشنهاد مي‌دهيم که در تعطيلات عيد که تلويزيون برنامه‌هاي متنوعي پخش مي‌‌کند، به هيچ وجه تلويزيون را بدون هدف روشن نکنند و بعد از اتمام برنامه مورد نظر خود (که آن هم يک يا دو برنامه انتخاب شده از بين برنامه‌هاست) بسرعت تلويزيون را خاموش کنند و به محل مطالعه خود برگردند. بهتر است که داوطلبان از ديدن برنامه‌هاي هيجان انگيز يا سريال‌هاي دنباله‌دار بپرهيزند و به تماشاي برنامه‌هاي کوتاه طنز با توجه به نکات ذکر شده بالا بپردازند

راستي برخي از بچه‌ها که خود بنا به دلايلي مطالعه نمي‌کنند، براي کاهش اضطراب خود سعي مي‌کنند که زمان دوستانشان را با کشاندنشان  به پاي تلفن تلف کنند؛ پس بايد مواظب تلفن بود !

«سيزده روز طلايي» در اين سيزده روز، کل دروس پايه را در يک محيط شاد و دوستانه مطالعه کنيد و براي آزمون سراسري آماده شويد!

عبارت فوق و ده‌ها عبارت تبليغاتي ديگر، که  خبر از کلاس‌هايي مفيد، آزمون‌هايي دقيق و استاداني مجرب مي‌داد، باعث شد که من براي تعطيلات عيد در مؤسسه … ثبت‌نام کنم و خيالم تخت باشد که به ياري اين سيزده روز طلايي، بخش عمده‌اي از ضعف‌هايم رفع خواهد شد؛ اما  بعد از پرداخت پولي هنگفت و حرام شدن سيزده روز از مفيدترين فرصت‌هاي مطالعاتي‌ام، فهميدم که بسياري از اين گونه مؤسسات، از تعطيلات عيد براي پر کردن جيب‌هايشان استفاده مي‌کنند و فضاي رؤيايي و مفيدي که در آگهي‌هاي تبليغاتي از آن خبر مي‌دهند، چيزي جز يک محيط نابسامان و بي‌برنامه نيست که موجب تلف شدن وقت داوطلبان خواهد شد.

بدون شک، از محيطي که در آن ده‌ها داوطلب با سطح علمي متفاوت در يک کلاس واحد شرکت مي‌کنند و به آنها برنامه مطالعاتي يکساني داده مي‌شود، نمي‌توان انتظار معجزه داشت و بهتر است بگوييم که هيچ کس بهره لازم را نخواهد برد.

مدرسه براي اين ايام، پايگاه مطالعاتي گذاشته بود و قرار بود که دانش‌آموزان از صبح تا شب در اين پايگاه مطالعه کنند. مانده بودم که در خانه بمانم و درس بخوانم يا به پايگاه بروم. هرکدام براي خودش مشکلاتي داشتند؛ در خانه درگير ديد و بازديد اقوام مي‌شدم و مدرسه هم از نظم و ترتيبش مطمين نبودم و تازه هر شب بايد يکي دنبالم مي‌آمد و مرا بر مي‌گرداند؛ در نهايت تصميم گرفتم که به پايگاه مطالعاتي مدرسه‌مان بروم؛ تصميمي بسيار درست و مفيد؛ چون در مدرسه همه بچه‌ها شرايطمان يکسان بود و هيچ کدام از بچه‌هاي حاضر در مدرسه، مسافرت نرفته بودند و همه از صبح تا شب فقط درس مي‌خواندند؛ در ضمن اگر در يکي از مباحث درسي مشکل داشتم، مي‌توانستم روي کمک مابقي دوستانم حساب کنم. خوشبختانه مسؤولان مدرسه هم نظارتي دقيق بر پايگاه داشتند و اگر دانش‌آموزي مي‌خواست وقت‌گذراني کند يا وقت ديگران را بيهوده بگيرد، مانعش مي‌شدند.

موضوع کنکور و اهميت آن را براي خانواده خود روشن کنيد و از آنها بخواهيد که عيد امسال را به کمک شما بيايند و ديد و بازديدهاي خود را به حداقل برسانند. خود شما هم تنها به ديدار اقوام درجه يک خود بسنده کنيد و سعي کنيد که اين وظيفه را در يک يا دو روز اول نوروز به اتمام برسانيد و زودتر روي موضوع اصلي، که همان مطالعه مفيد براي کنکور است، متمرکز شويد.

از مسايل مهم ديگر در طول تعطيلات نوروز، برخورداري از يک تغذيه مناسب است که هم بر ميزان راندمان شما در مطالعه و هم بر ميزان خواب شما در شبانه روز تاثير مي‌گذارد. سعي کنيد که از خوردن بيش از حد آجيل و شيريني خودداري کنيد. غذاي پرحجم و چرب نيز نخوريد و به جاي آن از غذاي کم حجم و پرکالري استفاده کنيد و در نهايت، براي شما يک توصيه مهم داريم: خوردن صبحانه را به هيچ قيمتي فراموش نکنيد.

روزي شاگردي به استاد خويش گفت: استاد ! مي‌خواهم که يکي از مهم‌ترين خصايص انسان‌ها را به من بياموزي؟ استاد گفت: واقعاً مي‌خواهي آن را فرا گيري؟! شاگرد گفت: بله، با کمال ميل. استاد گفت: پس آماده شو با هم به جايي برويم. شاگرد قبول کرد. استاد شاگرد جوانش را به پارکي که در آّن کودکان مشغول بازي بودند، برد. استاد گفت:”خوب به مکالمات بين کودکان گوش کن.”

مکالمات بين کودکان به اين صورت بود:

– الان نوبت من است که فرار کنم و تو بايد دنبال من بدوي.

– نخير الان نوبت توست که دنبالم بدوي.

– اصلاً چرا من هيچ وقت نبايد فرار کنم؟!

و حرف‌هايي از اين قبيل.

استاد ادامه داد: همان طور که شنيدي، تمام اين کودکان طالب آن بودند که از دست ديگري فرار کنند. انسان نيز اين گونه است. او هيچ گاه حاضر نيست که با شرايط موجود روبرو شود و دايم در تلاش است که از حقايق و واقعيات زندگي خود فرار کند و هرگز کاري براي بهبود زندگي خود انجام نمي‌دهد. تو از من خواستي که يکي از مهم‌ترين ويژگي هاي انسان را براي تو بگويم و من آن را در چند کلام خلاصه مي‌کنم: “تلاش براي فرار از زندگي!”

متاسفانه بسياري از داوطلبان نيز اين گونه رفتار مي‌کنند و به جاي مبارزه با مشکلات و تحمل سختي‌ها، از زندگي فرار مي‌کنند. آنها مي‌گويند نمي‌دانيم که چرا اين روزها خوابمان بيشتر شده است؛ اما واقعيت اين است که تمايل آنها به خوابيدن بيشتر شده است. آنها ناخودآگاه تلاش مي‌کنند که با خوابيدن، ناتواني‌ها و کوتاهي‌هاي خود را فراموش کنند و از آنچه در پيش دارند فرار نمايند. مواظب اين خوابيدن‌هاي ناشي از فرار، بخصوص در فروردين ماه، باشيد و به جاي فرار از مشکلات، مسؤوليت زندگي خود را با همه دشواري‌ها و سختي‌هايش پذيرا باشيد.

«اگر روزي ۱۳ ساعت درس بخوانم، خوب است؟ خودم مي‌دانم تا حالا کوتاهي کرده‌ام، اما ايام عيد مي‌خواهم «بکوب» درس بخوانم»

نگاهش مي‌کنم و هيچ نمي‌گويم؛ يعني راستش مي‌مانم که چه بگويم. از نگاهم مي‌فهمد که تصميمش چندان توجهم را جلب نکرده است.

در نهايت مي‌گويم: «مي‌شود يک سؤالي بکنم؟ آن وقت بعد از ايام عيد چه مي‌خواهي بکني؟ تو که عادت به روزي ۱۳ساعت درس خواندن نداري، فکر مي‌کني که بعد از عيد چقدر درس خواهي خواند؟!»

لحظه‌اي سکوت مي‌کند و به آرامي مي‌گويد: «مدرسه قرار است که بعد از عيد، ما را به اردو ببرد. چند روزي سفر مي‌رويم و خستگي اين مدت از تنمان در مي‌رود. بعد از آن هم سعي مي‌کنم که خوب درس بخوانم.»

مي‌گويم: «حواست هست که ديگران از روي نحوه مطالعه تو کپي برداري نمي‌کنند و عده‌اي دانش‌آموز هستند که مطالعه‌اي مداوم و پيوسته دارند؟ مطمين باش که در مسابقه‌اي مانند کنکور، کسي موفق است که هميشه درس بخواند و مطالعه برايش يک جريان مداوم و مستمر باشد و در ماه‌هاي مختلف، نحوه درس خواندنش هيچ گونه تغييري نکند.»